Rak prostaty – stopnie zaawansowania i rokowania
Rak prostaty jest jednym z najczęściej diagnozowanych nowotworów u mężczyzn. Postęp w diagnostyce i leczeniu sprawia, że możliwości terapeutyczne stale się poprawiają, a rokowania dla pacjentów ulegają znacznej poprawie. Kluczowe znaczenie ma wczesne wykrycie choroby oraz zrozumienie, jak stopień zaawansowania nowotworu wpływa na szanse leczenia.
Stopnie zaawansowania raka prostaty i rokowania
Stopień 1 – wczesny etap
- Charakterystyka: Rak ograniczony do prostaty, zajmuje mniej niż połowę jednego płata gruczołu krokowego. Nie wychodzi poza torebkę prostaty.
- Rokowanie: 5-letnie przeżycie wynosi 100%. Wiele przypadków jest w pełni wyleczalnych.
Stopień 2 – umiarkowanie zaawansowany
- Charakterystyka: Guz nadal ogranicza się do prostaty, ale może obejmować większą część jednego lub obu płatów.
- Rokowanie: 5-letnie przeżycie wynosi niemal 100%. Leczenie radykalne daje bardzo dobre wyniki.
Stopień 3 – lokalnie zaawansowany
- Charakterystyka: Guz nacieka torebkę gruczołu krokowego i może wychodzić poza jej obręb. Możliwy jest naciek na pobliskie tkanki.
- Rokowanie: 5-letnie przeżycie wynosi około 95%. Wczesne leczenie nadal daje wysokie szanse na kontrolę choroby.
Stopień 4 – zaawansowany z przerzutami
- Charakterystyka: Guz może naciekać sąsiednie narządy (np. pęcherz moczowy, odbytnicę) oraz dawać przerzuty do węzłów chłonnych lub odległych narządów (np. płuc, wątroby).
- Rokowanie: 5-letnie przeżycie wynosi około 50%. Skuteczność leczenia zależy od stopnia rozprzestrzenienia się choroby i zastosowanych metod terapii.
Znaczenie wczesnej diagnozy i leczenia
Wczesne wykrycie
Rak prostaty rozwija się stosunkowo wolno, co daje możliwość jego wykrycia we wczesnym stadium. Regularne badania PSA oraz konsultacje urologiczne są kluczowe dla zidentyfikowania choroby na etapie, gdy jest w pełni wyleczalna.
Nowoczesne metody diagnostyczne
- PSA: Badanie poziomu antygenu specyficznego dla prostaty pomaga wykryć raka w początkowym stadium.
- Rezonans magnetyczny (MRI): Precyzyjne obrazowanie lokalizacji i zaawansowania guza.
- Biopsja fuzyjna: Dokładne pobranie wycinków do analizy histopatologicznej.
Leczenie dostosowane do pacjenta
Metoda leczenia zależy od stopnia zaawansowania nowotworu, wieku pacjenta oraz ogólnego stanu zdrowia. Do najczęstszych terapii należą:
- Prostatektomia radykalna: Usunięcie gruczołu krokowego w całości.
- Radioterapia: Naświetlanie nowotworu.
- Leczenie hormonalne: Spowalnia rozwój raka przez zmniejszenie poziomu testosteronu.
Od czego zależy rokowanie?
Rokowanie w raku prostaty zależy od wielu czynników, takich jak:
- stopień zaawansowania choroby (skala TNM),
- agresywność komórek nowotworowych (skala Gleasona),
- wiek pacjenta i choroby współistniejące,
- szybkość reakcji na leczenie.
Nie da się jednoznacznie określić, ile konkretny pacjent będzie żył — jednak statystyki jasno pokazują, że wcześnie wykryty rak prostaty to choroba z bardzo dobrym rokowaniem.
Przeżywalność wg stopnia zaawansowania
| Stopień zaawansowania | Charakterystyka | Przeżywalność 5-letnia |
|---|---|---|
| Stopień 1 | Guz ograniczony do mniej niż połowy jednego płata prostaty, nie wychodzi poza torebkę gruczołu krokowego. | Niemal 100% pacjentów przeżywa 5 i więcej lat. |
| Stopień 2 | Zmiana ograniczona do prostaty, bez nacieku. | Niemal 100% pacjentów przeżywa 5 i więcej lat. |
| Stopień 3 | Guz nacieka torebkę gruczołu krokowego i wychodzi poza niego. | Około 95% pacjentów przeżywa minimum 5 lat. |
| Stopień 4 | Naciekanie sąsiednich narządów, przerzuty do węzłów chłonnych lub odległych organów. | Około 50% pacjentów przeżywa minimum 5 lat. |
Źródła:
-
SEER (Surveillance, Epidemiology, and End Results Program)
https://seer.cancer.gov/statistics-network/ -
Cancer Research UK – Prostate cancer survival
https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/prostate-cancer/survival
Ciekawostki
Regularne badanie PSA może znacząco zwiększyć szanse na wykrycie raka prostaty na wczesnym etapie, kiedy leczenie jest najbardziej skuteczne. W wielu krajach (np. USA, Niemcy) wprowadzenie badań przesiewowych z PSA przyczyniło się do spadku śmiertelności z powodu raka prostaty o kilkanaście procent. Artykuł „Redukcja śmiertelności i skumulowana nadmiarowa zapadalność (CEI) w erze badań przesiewowych PSA (antygen specyficzny dla prostaty)” (oryg. Mortality reduction and cumulative excess incidence (CEI) in the prostate-specific antigen (PSA) screening era) opublikowany w czasopiśmie Scientific Reports w marcu 2024 roku analizuje wpływ masowego stosowania badań PSA na śmiertelność z powodu raka prostaty w Stanach Zjednoczonych w latach 1980–2016. Badanie objęło dane z 9 rejestrów SEER, obejmujących 163 miliony osobolat* i 544 tys. przypadków raka prostaty. Wyniki wskazują na silną odwrotną zależność między skumulowaną nadmiarową zapadalnością (CEI) a śmiertelnością z powodu raka prostaty, co sugeruje, że intensywność badań przesiewowych PSA jest związana z redukcją śmiertelności. W wyniku tego podejścia uniknięto 317 356 zgonów, a w ośmiu regionach USA odnotowano spadek śmiertelności od 46% do 63,7%. Co istotne, większy wpływ na zmniejszenie śmiertelności miały mniejszości etniczne, w tym czarni mężczyźni. Autorzy podkreślają, że niezależnie od czynników takich jak postęp w leczeniu, istnieje silna korelacja między intensywnością badań PSA a redukcją śmiertelności z powodu raka prostaty.
Artykuł jest dostępny pod adresem: https://www.nature.com/articles/s41598-024-55859-z
Jedna osobolata to: rok obserwacji jednej osoby.
Przykłady:
Jeśli 100 osób jest obserwowanych przez 1 rok, to mamy 100 osobolat.
Jeśli 1 osoba jest obserwowana przez 10 lat, to mamy 10 osobolat.
Jeśli 10 milionów osób obserwowana przez 16,3 lat, to mamy 163 miliony osobolat.
Po co się tego używa?
Osobolata pozwala precyzyjnie obliczyć częstość występowania zdarzeń (np. zachorowań lub zgonów) w populacji, niezależnie od tego, jak długo dana osoba była obserwowana. Dzięki temu można porównywać ryzyko między grupami różniącymi się liczebnością i czasem obserwacji.
Biopsja fuzyjna zwiększa wykrywalność klinicznie istotnych nowotworów nawet o 3
0–35% w porównaniu do klasycznej biopsji TRUS. (Źródło: PRECISION Trial, NEJM 2018)
Literatura i źródła :
Hamdy FC et al. (NEJM, 2016)
Tytuł: 10-Year Outcomes after Monitoring, Surgery, or Radiotherapy for Localized Prostate Cancer
To jedno z najczęściej cytowanych badań dotyczących leczenia raka prostaty, porównujące różne strategie postępowania (aktywny nadzór, operacja, radioterapia).
Link do publikacji: https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/nejmoa1606220
PRECISION Trial (NEJM, 2018)
Tytuł: MRI-Targeted or Standard Biopsy for Prostate-Cancer Diagnosis
To przełomowe badanie pokazujące, że biopsja fuzyjna (celowana na podstawie rezonansu) wykrywa więcej istotnych klinicznie raków niż klasyczna biopsja TRUS.
Link: https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1801993
Cancer Research UK
Ogólnodostępna baza wiedzy dla pacjentów i lekarzy — zawiera dane statystyczne i edukacyjne. https://www.cancerresearchuk.org
SEER Program (USA)
Amerykańska baza epidemiologiczna prowadzona przez National Cancer Institute. Zawiera dane o przeżywalności nowotworów. https://seer.cancer.gov
Krajowy Rejestr Nowotworów (Polska)
Oficjalne dane epidemiologiczne dotyczące nowotworów w Polsce, prowadzone przez Narodowy Instytut Onkologii.
https://onkologia.org.pl
